جراحی تعویض مفصل لگن
جراحی تعویض مفصل لگن که به عنوان آرتروپلاستی لگن ویا هیپ نیز شناخته می شود، یک عمل جراحی است که در آن مفصل آسیب دیده با یک مفصل مصنوعی به نام "پروتز" جایگزین می شود تا درد مفصل لگن تسکین یابد و مشکل در راه رفتن مرتفع گردد. جراحی تعویض مفصل لگن در مواردی مانند آرتریت پیشرفته هیپ، دررفتگی رشدی لگن یا شکستگی استخوان لگن انجام می شود. پروتز هیپ روشی است که راه حل طولانی مدت و قابل اطمینانی را برای دردهای مفصل لگن که بر فعالیت های روزانه افراد تأثیر می گذارد و روش های درمانی غیر جراحی کافی نیست ارائه می دهد.
جراحی تعویض مفصل لگن چیست؟
جراحی تعویض مفصل لگن یک روش جراحی است که در آن سطوح آسیب دیده یا ساییده شده در مفصل لگن با یک مفصل مصنوعی (پروتز) جایگزین می شود. جراحی تعویض مفصل لگن که همچنین به عنوان آرتروپلاستی هیپ شناخته می شود، در مواردی مانند آرتریت پیشرفته هیپ (استئوآرتریت)، دررفتگی رشدی لگن یا شکستگی استخوان لگن انجام می شود. شایع ترین دلیل جراحی تعویض مفصل لگن، آرتروز مفصل لگن است که به روش های درمانی غیر جراحی پاسخ نمی دهد. آرتروز هیپ با سایش ساختار غضروفی محافظ، صاف و لغزنده که سطح مفصل لگن را می پوشاند به دلایل مختلف شروع می شود و پیشرفت می کند م کل مفصل را تحت تاثیر قرار می دهد. بیمار مبتلا به آرتروز هیپ شکایاتی مانند درد لگن، محدودیت حرکت، لنگیدن، مشکل در بالا و پایین رفتن از پله ها و راه رفتن را تجربه می کنند.
هدف از پروتز هیپ رفع درد و محدودیت حرکتی مفصل لگن با جایگزینی قسمت های فرسوده و آسیب دیده مفصل لگن با ساختارهای جدید و مصنوعی با خواص مشابه است.
چه زمانی جراحی پروتز هیپ برای آرتروز هیپ انجام می شود؟
اولین گزینه در درمان درد ناشی از آرتریت لگن همیشه جراحی نیست. اما ناکافی بودن روش های غیرجراحی در درمان شکایاتی مانند درد، محدودیت حرکتی و مشکل در راه رفتن که بر فعالیت های روزانه فرد تأثیر می گذارد، گزینه جراحی تعویض مفصل لگن را در دستور کار قرار می دهد.
جراحی تعویض مفصل لگن برای بیماران با شکایات زیر توصیه می شود:
- دردی که در ابتدا هنگام راه رفتن ایجاد می شود و به مرور زمان در هنگام خواب و استراحت نیز ظاهر شود،
- مشکل در راه رفتن و احساس درد شدید پس از پیاده روی طولانی،
- تجربه محدودیت حرکت در فعالیت هایی که بر زندگی روزمره تأثیر می گذارد (بالا و پایین رفتن از پله ها، چمباتمه زدن، راه رفتن و غیره)،
- کوتاهی ساق پا و لنگیدن هنگام راه رفتن،
- با وجود استفاده از روش های درمانی غیرجراحی (دارو، تزریق داخل مفصلی، فیزیوتراپی، ورزش، عصا، واکر و ...) شکایت بیمار ادامه داشته باشد،
انواع جراحی تعویض مفصل لگن
جراحی تعویض مفصل لگن به آسیب ناشی از مشکلات مفصل لگن (مانند آرتریت مفصل لگن، دررفتگی لگن، شکستگی) بستگی دارد و می تواند به سه روش مختلف انجام شود: جراحی تعویض کامل مفصل لگن، جراحی تعویض جزئی مفصل لگن و جراحی تعویض سطح مفصل لگن.
- جراحی کامل تعویض مفصل لگن
جراحی تعویض کامل مفصل لگن در آرتروز مفصل ران، دررفتگی مادرزادی لگن، نکروز آواسکولار و در مواردی که مفصل ران به دلایل مختلف آسیب دیده باشد، انجام می شود. عمل جراحی است که در آن سطح مفصل آسیب دیده و فرسوده برداشته شده و با پروتز هیپ متشکل از قطعاتی از آلیاژ فلز، سرامیک، پلاستیک پلی اتیلن جایگزین می شود. رایج ترین جراحی تعویض مفصل ران برای مشکلات مفصل ران، تعویض کامل لگن است.
جراحی تعویض کامل مفصل ران در صورت پیشرفته بودن آرتروز مفصل لگن از سر استخوان ران و استابولوم، که حفره ای است که سر استخوان ران در آن قرار دارد، انجام می شود. در اینجا، قطعات پروتز هم به سر استخوان ران و هم به حفره استابولوم متصل می شود. در جراحی های تعویض کامل لگن، سر استخوان ران و استابولوم که سطوح مفصل ران را تشکیل می دهند. با قطعات مصنوعی ساخته شده از پلاستیک پلی اتیلن، سرامیک، کروم، کبالت یا آلیاژ اکسینیم جایگزین می شود. از دو تکنیک متفاوت برای جاگذاری قطعات پروتز استفاده می شود. سیمانی و بدون سیمانی. نوع بدون سیمانی اجازه می دهد استخوان لگن رشد کرد و به سطح ناهموار خارجی پروتز جوش بخورد.
جراحی تعویض قسمی (پارسیل) هیپ
یک روش جراحی است که در آن فقط قسمت فوقانی آسیب دیده استخوان لگن (سر و گردن فمور) جایگزین می شود، نه کل مفصل لگن. در جراحی‌های تعویض پارسیل لگن، هیچ عمل جراحی روی استابولوم، یعنی حفره‌ای که سر استخوان لگن وارد می‌شود، انجام نمی‌شود. جراحی تعویض پارسیل لگن یک روش جراحی کوچکتر از جراحی تعویض کامل لگن است. به همین دلیل، بیمار معمولاً در زمان کوتاه تری بهبود می یابند. جراحی های تعویض پارسیل لگن عموماً در بیماران مسن با شکستگی قسمت فوقانی استخوان ران انجام می شود.
پروتز بازسازی کننده سطح مفصلی لگن
در پروتز بازسازی کننده لگن، سر و گردن استخوان لگن حفظ می شود. فقط غضروف آسیب دیده در استابولوم و سر استخوان لگن برداشته می شود و سر استخوان لگن با کلاه فلزی پوشانده می شود. استخوان و ساختار غضروف آسیب دیده داخل استابولوم مانند جراحی کامل هیپ کاملاً برداشته می شود و یک کاپ فلزی به جای آن قرار می گیرد.
پروتز رویژن هیپ
پس از جراحی پروتز هیپ، در صورت عفونت، دررفتگی مکرر، شل شدن پروتز به دلایل مکانیکی و یا ساییدگی قطعات پروتز هیپ، پروتز رویژن هیپ انجام می شود. در جراحی پروتز رویژن هیپ، بسته به شرایط می توان تمام یا برخی از قسمت های پروتز قدیمی را برداشت و جایگزین کرد.
جراحی تعویض مفصل لگن چگونه انجام می شود؟
جراحی تعویض کامل مفصل لگن با بیهوشی عمومی (نوعی بیهوشی که مریض را به خواب عمیق می برد) یا بی حسی نخاعی که در ناحیه کمر اعمال می شود (نوعی بیهوشی که در آن زیر کمر بی حس می شود) شروع می شود. نوع بیهوشی مورد استفاده در جراحی تعویض مفصل لگن توسط متخصص بیهوشی تعیین می شود که وضعیت سلامت عمومی بیمار را قبل از جراحی ارزیابی می کند.
جراحی تعویض کامل مفصل لگن از طریق یک برش پوستی 10-20 سانتی متری انجام می شود. در طول جراحی، سر استخوان لگن آسیب دیده برداشته می شود و با یک ایمپلنت ساقه دار ساخته شده از آلیاژ فلزی و سر توپی شکل ساخته شده از کروم کبالت، سرامیک یا اکسینیم جایگزین می شود. جراحی تعویض مفصل لگن با قرار دادن ایمپلنت پلاستیکی پلی اتیلن، ایمپلنت فلزی تیتانیوم یا کاشت سرامیکی در استابولوم انجام می شود.
مواد مورد استفاده در پروتز هیپ بیشتر از پلاستیک پلی اتیلن، اکسینیم یا سایر قطعات آلیاژ فلزی تشکیل شده است. اکسینیم که به ویژه در سال های اخیر توسعه یافته و در تولید پروتزهای زانو و مفصل لگن استفاده می شود، ماده ای با ماندگاری بالا و بسیار بادوام است که حساسیت فلزی ایجاد نمی کند.
در سالهای اخیر برای حفظ سیستم عصبی در طی جراحی تعویض کامل مفصل لگن، از "نورمانیتورینگ" استفاده می شود که اطلاعات هدایت عصبی به جراح ارائه می دهد. با این تکنیک که عموماً به عنوان دستگاه اندازه گیری هدایت عصب شناخته می شود، خطر ضعف پا در اثر آسیب عصبی به حداقل می رسد. تکنیک مانیتورینگ نورومونیتورینگ؛ همچنین در جراحی های ارتوپدی مانند جراحی ستون فقرات و اسکولیوز استفاده می شود. مانیتورینگ عصبی مورد استفاده در این جراحی ها کمک قابل توجهی به حفظ بافت عصبی می کند.
زمان جراحی تعویض مفصل لگن بسته به اینکه روی یک یا هر دو لگن اعمال شود بین 1 تا 3 ساعت متغیر است. پس از جراحی لگن، بیمار به اتاق ریکاوری برده می شوند و تا زمان بهبودی از بیهوشی در آنجا تحت نظر هستند. سپس بیمار به اتاق خود در کلینیک رفته و در آنجا وضعیت سلامت عمومی وی تحت نظر بوده و اقدامات درمانی لازم برای کنترل درد انجام می شود. بیماری که وضعیت عمومی آنها مناسب است در مدت کوتاهی شروع به انجام تمرینات و حرکات مختلف می کنند.
روند بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل لگن
پیاده روی پس از جراحی تعویض مفصل لگن؛ بیماران معمولاً در روز جراحی یا فردای آن روز با یک ساپورت (واکر، عصا با دستبند) راه رفتن را شروع می کنند. نشستن، ایستادن و بالا و پایین رفتن از پله ها را می توان با کمک ساپورت انجام داد. بیمارانی که می توانند این حرکات را بدون مشکل و به صورت متعادل انجام دهند، در صورت مناسب بودن وضعیت سلامت عمومی می توانند بیمارستان را ترک کرده و به خانه بروند.
در مدتی که مریض در خانه می گذراند، تقویت مفاصل و ماهیچه ها و کنترل وزن از طریق تمرینات مهم است. بیماران باید تمرینات توصیه شده و پیاده روی را به طور منظم انجام دهند. اکثر بیمارانی که بخیه هایشان بعد از بررسی و معاینه برداشته می شود در پایان این دوره استفاده از تکیه گاه هایی مانند عصا را متوقف می کنند. بیمارانی که جراحی تعویض مفصل لگن راست انجام می دهند می توانند پس از 4-8 هفته رانندگی را شروع کنند. بیمارانی که جراحی تعویض مفصل لگن چپ انجام داده اند می توانند زودتر از آن رانندگی با اتومبیل های گیربکس اتوماتیک را شروع کنند. به طور کلی، دو ماه پس از جراحی تعویض مفصل لگن، بیماران مجاز به شروع فعالیت های ورزشی غیر رقابتی هستند.
مواردی که باید بعد از جراحی تعویض مفصل لگن در نظر بگیرید
به منظور تسریع روند بهبودی و جلوگیری از خطرات احتمالی پس از تعویض کامل مفصل لگن، نکاتی وجود دارد که بیماران به خصوص در سه ماه اول باید به آنها توجه کنند.
- چیدمان مناسب فضای زندگی برای به حداقل رساندن خطر سقوط،
- اجرای برنامه فیزیوتراپی و ورزش بدون وقفه،
- استفاده از وسایل کمکی مانند واکر و عصا تا زمانی که بتوانید تعادل خود را حفظ کنید و راحت راه بروید،
- برای جلوگیری از خطر عفونت، مراقبت شخصی و بهداشت را تحت کنترل نگه دارید،
- از استفاده از صندلی های پایین و صندلی راحتی و نشستن بر روی صندلی های بلند خودداری کنید،
- از توالت های ایرانی استفاده نکنید و باید توالت های بلند فرنگی استفاده کنید،
- قرار دادن بالش بین پاها هنگام خواب به مدت 5-6 هفته،
- در هنگام نشستن سطح زانو را زیر سطح باسن نگه دارید،
- مراقب باشید در هنگام نشستن زیاد به جلو خم نشوید،
- در حالت نشسته زانوها را 15-20 سانتی متر از هم دور نگه دارید،
- از روی هم انداختن پاها در حالت نشسته یا دراز کشیده خودداری کنید،
- ایجاد یک رژیم غذایی سالم و اطمینان از کنترل وزن.
خطرات جراحی تعویض مفصل لگن چیست؟
اگرچه نادرند، خطراتی وجود دارد که ممکن است در جراحی تعویض مفصل لگن رخ دهد. تمام اقدامات احتیاطی لازم قبل و بعد از عمل برای جلوگیری از این خطرات و عوارض انجام می شود.
در میان این خطرات مواردی مانند عوارض بیهوشی، از دست دادن خون نیاز به تزریق خون، آسیب عروقی و عصبی، لخته شدن در ورید پا و آمبولی ریه، عفونت، درد، بی حسی، محدودیت مفصل، حساسیت به فلز، شکستگی در اطراف پروتز، دررفتگی پروتز، اختلاف طول پا و شل شدن پروتز قابل ذکر اند.
نظرات کسانی که جراحی تعویض مفصل لگن انجام داده اند:
یکی از مسائلی که بیماران در تصمیم گیری برای جراحی تعویض مفصل لگن بیشتر به آن توجه می کنند، نظرات بیمارانی است که قبلاً جراحی تعویض مفصل لگن انجام داده اند. نظرات بیمارانی که پس از جراحی تعویض مفصل لگن از نتایج راضی نیستند، هنگام تصمیم گیری افراد برای جراحی، حالتی از بلاتکلیفی و اضطراب ایجاد می کند. اما امروزه به لطف تکنیک های جدید جراحی، پیشرفت در طراحی پروتز لگن و تخصص و تجربه پزشک ارتوپد، این نارضایتی ها برطرف شده است.
قیمت جراحی تعویض مفصل لگن
قیمت جراحی تعویض مفصل لگن; بسته به روشی که جراحی انجام می شود (مانند پروتز کامل یا جزئی هیپ، پروتز اصلاح هیپ) متفاوت است. در عین حال، مواد مورد استفاده در پروتز هیپ (پلاستیک پلی اتیلن، سرامیک، آلیاژهای فلزی، اکسینیم) و برند و ویژگی های پروتز هیپ نیز بر قیمت پروتز هیپ تأثیر می گذارد.
اینکه کدام روش در جراحی تعویض مفصل لگن ارجحیت دارد و کدام برند پروتز هیپ برای بیمار مناسب تر خواهد بود، با در نظر گرفتن انتظارات و نیازهای بیمار پس از عمل با پزشک ارتوپد تصمیم گیری می شود.
متخصص ارتوپدی،
دوره تکمیلی جراحی زانو و لگن و آرتروپلاستی (تعویض مفاصل) و آرتروسکوپی،
فلوشیپ جراحی ستون فقرات و جراحی های کم تهاجمی آندوسکوپیک ستون فقرات.
