پوکی استخوان، علائم، پیشگیری و درمان
پوکی استخوان OSTEOPROSIS باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود، به قدری شکننده که زمین خوردن یا حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه می‌تواند باعث شکستگی شود. شکستگی های مرتبط با پوکی استخوان بیشتر در لگن، مچ دست یا ستون فقرات رخ می دهد. استخوان بافت زنده‌ای است که دائماً در حال تجزیه و جایگزینی است ، بنابراین پوکی استخوان زمانی اتفاق می افتد که مقدار ایجاد استخوان جدید کمتر از از بین رفتن استخوان قدیمی باشد. پوکی استخوان مردان و زنان را از هر نژادی درگیر می کند. اما زنان سفیدپوست و آسیایی، به ویژه زنان مسن‌تر که یائسه شده‌اند، در معرض بالاترین خطر قرار دارند. داروها، رژیم غذایی سالم و ورزش های تحمل وزن می توانند به جلوگیری از تحلیل استخوان یا تقویت استخوان های ضعیف کمک کنند.
نوشته و ترجمه : دکتر محمد اسدی فانید
آنچه در این مقاله می خوانید:
علائم پوکی استخوان
معمولاً هیچ علامتی در مراحل اولیه از دست دادن استخوان وجود ندارد. اما هنگامی که استخوان ها در اثر پوکی استخوان ضعیف شده اند، ممکن است علائم و نشانه هایی داشته باشید که عبارتند از:
- کمردرد، ناشی از شکستگی یا فروپاشی استخوان در ستون فقرات.
- کوتاه شدن قد در طول زمان.
- خمیده شدن قد
- استخوانی که خیلی راحت تر از حد انتظار می شکند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر یائسگی زودرس داشته اید ویا به صورت طولانی مدت کورتیکواستروئید (کورتون) مصرف کرده اید و یا اگر هر یک از والدین شما شکستگی مفصل لگن داشته اند، بهتر است در مورد پوکی استخوان با پزشک خود صحبت کنید، در این مورد همکاران پزشک عمومی، متخصصین ارتوپدی، داخلی، غدد و روماتولوژی میتوانند به بیماران کمک کنند.
علل ایجاد پوکی استخوان:
استخوان‌ها در حالت نوسازی دائمی هستند، استخوان جدید ساخته می‌شود و استخوان قدیمی تجزیه می‌شود. در سنین جوانی، بدن سریعتر از اینکه استخوان قدیمی را تجزیه کند، استخوان جدید می سازد و توده استخوانی افزایش می یابد. پس از 20 سالگی این روند کند می شود و اکثر افراد در سن 30 سالگی به اوج توده استخوانی خود می رسند. با افزایش سن، توده استخوانی سریعتر از آنچه که ایجاد می شود، از بین می رود.
میزان احتمال ابتلا به پوکی استخوان تا حدی به میزان توده استخوانی در جوانی بستگی دارد. حداکثر توده استخوانی تا حدی ارثی است و بر اساس گروه قومی نیز متفاوت است. یعنی در این خصوص نقش ژنتیک مهم است. هر چه اوج توده استخوانی بیشتر باشد، ذخیره استخوان بیشتراست و با افزایش سن احتمال ابتلا به پوکی استخوان کمتر می شود.
عوامل خطر و پر ریسک در پوکی استخوان
تعدادی از عوامل می توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، از جمله سن، نژاد، انتخاب های سبک زندگی، و شرایط پزشکی و درمانی.
برخی از عوامل خطر پوکی استخوان خارج از کنترل ما هستند (خطرات غیرقابل تغییر):
- جنسیت: احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان بسیار بیشتر از مردان است، حدود ده برابر.
- سن: هر چه سن شما بالاتر می رود، خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتر می شود.
- نژاد: اگر سفیدپوست یا آسیایی تبار هستید، در معرض بیشترین خطر پوکی استخوان هستید.
- سابقه خانوادگی: داشتن یک والدین یا خواهر یا برادر مبتلا به پوکی استخوان ما را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد، به خصوص اگر در مادر یا پدرتان سابقه شکستگی لگن وجود داشته باشد.
- داشتن جثه کوچک: مردان و زنانی که جثه بدن کوچکی دارند بیشتر در معرض خطر هستند زیرا ممکن است با افزایش سن توده استخوانی کمتری داشته باشند.
سطوح هورمونی
پوکی استخوان در افرادی که هورمون های خاصی در بدنشان خیلی زیاد یا خیلی کم است، شایع تر است. مثال ها عبارتند از:
- هورمون های جنسی: کاهش سطح هورمون های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان می شود. کاهش سطح استروژن در زنان در دوران یائسگی یکی از قوی ترین عوامل خطر برای ابتلا به پوکی استخوان است. درمان‌های سرطان پروستات که سطح تستوسترون را در مردان کاهش می‌دهند و درمان‌های سرطان سینه که سطح استروژن را در زنان کاهش می‌دهند، از دست دادن استخوان را تسریع می‌کنند.
- هورمون تیروئید بیش از حد (پر کاری تیروئید) می تواند باعث تحلیل استخوان شود. اگر تیروئید شما بیش از حد فعال باشد یا اگر برای درمان کم کاری تیروئید بیش از حد داروی هورمون تیروئید مصرف کنید، ممکن است این اتفاق بیفتد.
- پوکی استخوان با فعالیت بیش از حد پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی مرتبط است.
عواملی که مرتبط با تغذیه است:
پوکی استخوان در افرادی که دارای موارد زیر هستند بیشتر رخ می دهد:
مصرف کم کلسیم:
کمبود کلسیم طولانی مدت در ایجاد پوکی استخوان نقش دارد. مصرف کم کلسیم به کاهش تراکم استخوان، از دست دادن زودهنگام استخوان و افزایش خطر شکستگی کمک می کند.
اختلالات اشتها:
محدودیت شدید دریافت غذا و کمبود وزن باعث ضعیف شدن استخوان در مردان و زنان می شود.
جراحی دستگاه گوارش:
جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده، میزان سطح موجود برای جذب مواد مغذی از جمله کلسیم را محدود می‌کند. این جراحی ها شامل جراحی هایی برای کمک به کاهش وزن و سایر اختلالات گوارشی است.
کورتون ها و سایر داروها:
استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی، مانند پردنیزون و کورتیزون، در روند بازسازی استخوان اختلال ایجاد می کند.
پوکی استخوان همچنین با داروهایی که برای درمان یا پیشگیری بیماری های تشنج، ریفلاکس معده، سرطان و رد پیوند از آنها استفاده می شود مرتبط است.
مشکلات پزشکی
خطر پوکی استخوان در افرادی که مشکلات پزشکی خاصی مانند بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده، بیماری کلیه یا کبد، سرطان، مولتیپل میلوما و روماتیسم مفصلی دارند، بیشتر است.
سبک زندگی تاثیرگذار در پوکی استخوان
برخی از عادات بد می توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. مثالها عبارتند از:
شیوه زندگی کم تحرک:
افرادی که زمان زیادی را در حالت نشسته می گذرانند، نسبت به افرادی که فعالیت بیشتری دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. هر گونه ورزش و فعالیت های تحمل وزن که باعث تعادل و وضعیت بدنی خوب می شود برای استخوان های شما مفید است، اما پیاده روی، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه برداری بسیار مفید به نظر می رسد.
مصرف زیاد الکل:
مصرف منظم نوشیدنی الکلی در روز خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد.
مصرف تنباکو:
نقش دقیق تنباکو در پوکی استخوان مشخص نیست، اما نشان داده شده است که مصرف تنباکو به ضعیف شدن استخوان ها کمک می کند.
عوارض پوکی استخوان
چگونه پوکی استخوان می تواند باعث مچاله شدن و فروپاشی مهره ها شود؟
شکستگی های فشاری
شکستگی استخوان، به ویژه در ستون فقرات یا لگن، جدی ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن اغلب در اثر زمین خوردن ایجاد می شود و می تواند منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در سال اول پس از آسیب شود.
در برخی موارد، شکستگی استخوان در ستون فقرات حتی بدون زمین خوردن ایجاد شود. استخوان‌هایی به نام مهره‌ها ستون فقرات را تشکیل می‌دهند، ممکن است تا حدی ضعیف شوند که منجر به کمردرد، کاهش قد و حالت خمیده به جلو شود.
جلوگیری از پوکی استخوان
استخوان های خود را سالم نگه دارید
در حالی که تقریباً هر فردی در طول زندگی خود استخوان از دست می دهد، با تغذیه خوب و ورزش منظم می توانید سرعت کاهش استخوان ها را کم کنید.
کلسیم
مردان و زنان 18 تا 50 ساله به 1000 میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند. زمانی که زنان 50 ساله و مردان 70 ساله می شوند، این مقدار روزانه به 1200 میلی گرم افزایش می یابد.
منابع خوب کلسیم عبارتند از:
لبنیات کم چرب،
سبزیجات با برگ سبز تیره،
ماهی سالمون کنسرو شده یا ساردین با استخوان،
سویا،
غلات غنی شده با کلسیم و آب پرتقال.
اگر دریافت کلسیم کافی از رژیم غذایی برایتان دشوار است، می توانید مکمل های کلسیم مصرف کنید. با این حال، کلسیم بیش از حد با سنگ کلیه مرتبط است. اگرچه هنوز مشخص نیست، برخی از کارشناسان معتقدند که کلسیم بیش از حد، به ویژه در مکمل ها، می تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد. به طور خلاصه تحقیقات توصیه می کند که کل دریافت کلسیم، از مکمل ها و رژیم غذایی ترکیبی، برای افراد بالای 50 سال نباید بیش از 2000 میلی گرم در روز باشد.
ویتامین د:
ویتامین D توانایی بدن برای جذب کلسیم را بهبود می بخشد و از راه های دیگر سلامت استخوان ها را بهبود می بخشد. انسان می توانند مقداری از ویتامین D خود را از نور خورشید دریافت کنند، اما در عرض های جغرافیایی بالا زندگی می کنید، اگر در خانه هستید، یا اگر از لباسهای پوشیده استفاده می کنید یا به هر دلیل از آفتاب دور هستید، ممکن است مبتلا به کمبود ویتامین D باشید.
منابع غذایی ویتامین D شامل روغن کبد ماهی، ماهی قزل آلا و سالمون است. در کشورهای پیشرفته بسیاری از انواع شیر و غلات با ویتامین D غنی شده اند.
اکثر مردم به حداقل 600 واحد بین المللی (IU) ویتامین D در روز نیاز دارند. این توصیه پس از 70 سالگی به 800 IU در روز افزایش می یابد.
افرادی که منابع دیگر ویتامین D را ندارند و به خصوص در معرض نور خورشید محدود هستند ممکن است به مکمل نیاز داشته باشند. اکثر محصولات مولتی ویتامین حاوی بین 600 تا 800 واحد بین المللی ویتامین D هستند. تا 4000 واحد ویتامین D در روز برای اکثر افراد بی خطر است.
ورزش
ورزش می تواند به ما کمک کند استخوان های قوی بسازیم و از بین رفتن استخوان را کند کنیم. ورزش بدون توجه به زمانی که شروع کنید برای استخوان های شما مفید خواهد بود، اما اگر در جوانی ورزش منظم را شروع کنید و در طول زندگی خود به ورزش ادامه دهید، بیشترین فواید را به دست خواهید آورد.
تمرینات قدرتی را با تمرینات تحمل وزن و تعادل ترکیب کنید. تمرینات قدرتی به تقویت عضلات و استخوان های بازوها و قسمت بالایی ستون فقرات شما کمک می کند. ورزش های تحمل وزن مانند پیاده روی، آهسته دویدن، دویدن، بالا رفتن از پله، طناب زدن، اسکی عمدتاً روی استخوان های پاها، باسن و پایین ستون فقرات تأثیر می گذارد. ورزش های تعادلی مانند تای چی می تواند خطر افتادن را به خصوص با افزایش سن کاهش دهد.
نوشته:
متخصص ارتوپدی
فلوشیپ جراحی ستون فقرات و جراحی های کم تهاجمی آندوسکوپیک ستون فقرات، دوره تکمیلی جراحی زانو، لگن و آرتروپلاستی (تعویض مفصل) و آرتروسکوپی
