هر آنچه باید در مورد تست تراکم استخوان بدانید!
تست تراکم استخوان Bone Densitometry تعیین می کند که آیا فرد به پوکی استخوان مبتلا هست یا خیر. پوکی استخوان اختلالی است که باعث شکننده شدن استخوانها می شود. در این تست از اشعه ایکس برای اندازه گیری مقدار کلسیم و سایر مواد معدنی در یک بخش از استخوان استفاده می شود. استخوان هایی که بیشتر مورد آزمایش قرار می گیرند، ستون فقرات، لگن و گاهی اوقات استخوان ساعد در نزدیکی مچ دست هستند.
ما تست تراکم استخوان را برای موارد زیر درخواست می کنیم:
- قبل از شکستن استخوان، کاهش تراکم استخوان را شناسایی کنیم،
- خطر شکستگی استخوان (شکستگی) را تعیین کنیم،
- تشخیص پوکی استخوان را تایید کنیم،
- درمان پوکی استخوان را تحت کنترل داشته باشیم.
هرچه میزان مواد معدنی استخوان بیشتر باشد، استخوان ها متراکم تر هستند و هرچه استخوانها متراکم‌تر باشند، عموماً قوی‌تر هستند و احتمال شکستن آنها کمتر می‌شود.
تست تراکم استخوان با اسکن استخوان متفاوت است. اسکن استخوان نیاز به تزریق قبل از تصویر برداری دارد و معمولاً برای تشخیص شکستگی، سرطان، عفونت و سایر ناهنجاری‌های استخوان استفاده می‌شود.
اگرچه پوکی استخوان در زنان مسن‌تر شایع‌تر است، اما مردان نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند، بنابراین ما پزشکان صرف نظر از جنس یا سن مریضمان، تست تراکم استخوان را در موارد زیر درخواست می کنیم:
- کوتاه شدن قد: اگر مریض حس کند که قدش کوتاه شده است، ممکن است دچار پوکی استخوان شده باشد. قد از دست رفته فرد حداقل 1.5 اینچ (3.8 سانتی متر) قد باشد ممکن است دچار شکستگی های فشاری در ستون فقرات خود شده باشند که پوکی استخوان یکی از دلایل اصلی آن است.
- شکستگی استخوان با آسیب های جزئی: شکستگی‌های شکنندگی زمانی اتفاق می‌افتد که یک استخوان آنقدر شکننده می‌شود که خیلی راحت‌تر از حد انتظار می‌شکند. شکستگی های شکنندگی گاهی اوقات می تواند به دلیل سرفه یا عطسه شدید ایجاد شود.
- وقتی مریض به صورت طولانی مدت داروهای خاصی مصرف کرده باشد: استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی، مانند پردنیزون، در روند بازسازی استخوان اختلال ایجاد می کند و می تواند منجر به پوکی استخوان شود.
- وقتی مریض افت سطح هورمونی داشته باشد: علاوه بر کاهش طبیعی هورمون‌ها که پس از یائسگی اتفاق می‌افتد، استروژن زنان نیز ممکن است در طی برخی درمان‌های سرطان کاهش یابد. برخی از درمان های سرطان پروستات باعث کاهش سطح تستوسترون در مردان می شود. کاهش سطح هورمون های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان می شود.
- در صورتیکه مریض به بیماری هایی مثل بی اشتهایی عصبی، پرکاری پاراتیروئید و یا کم کاری تیروئید مبتلا باشد.
خطرات و محدودیت های آزمایش تراکم استخوان عبارتند از:
قرارگیری در معرض تشعشع: آزمایش تراکم استخوان از اشعه ایکس استفاده می کند، اما میزان قرار گرفتن در معرض اشعه معمولاً بسیار کم تر از گرافی قفسه سینه است. ولی در هر صورت، زنان باردار باید از انجام این آزمایشات اجتناب کنند.
آزمایش تراکم استخوان می تواند تأیید کند که فرد تراکم استخوان پایینی دارد، ولی این محدودیت را دارد که نمی تواند دلیل آن را بگوید. برای دانستن علت، نیاز به ارزیابی پزشکی کامل تری وجود دارد.
طرز انجام تست تراکم سنجی استخوان:
تست تراکم استخوان آسان، سریع و بدون درد بوده و عملاً هیچ آمادگی لازم نیست.
اگر اخیراً آزمایش باریم داده اید یا ماده حاجب برای سی تی اسکن یا آزمایش پزشکی هسته ای تزریق کرده اید، حتماً از قبل به پزشک خود اطلاع دهید. مواد کنتراست ممکن است در تست تراکم استخوان اختلال ایجاد کند. حداقل 24 ساعت قبل از تست تراکم استخوان از مصرف مکمل های کلسیم خودداری کرد.
تست تراکم استخوان معمولاً بر روی استخوان‌هایی انجام می‌شود که احتمال شکستگی آنها به دلیل پوکی استخوان بیشتر است، از جمله:
استخوان های تحتانی ستون فقرات (مهره های کمر)
گردن باریک استخوان ران (فمور)، در کنار مفصل ران
قسمت مچی استخوان ساعد
نتایج آزمایش تراکم استخوان
نتایج آزمایش تراکم استخوان شما به دو عدد گزارش می شود: T-score و Z-score.
امتیاز T
T-score: تراکم استخوان را در مقایسه با آنچه به طور معمول در یک بزرگسال جوان سالم از جنس شما انتظار می رود است. امتیاز T تعداد واحدهایی است که انحراف استاندارد نامیده می شود که تراکم استخوان شما بالاتر یا کمتر از حد متوسط است.
نمره T-score به چه معناست؟
مساوی 1- و بالاتر: تراکم استخوان طبیعی در نظر گرفته می شود.
بین 1- و 2.5- : نشانه استئوپنی است که در آن تراکم استخوان کمتر از حد طبیعی است و خطر ابتلا به پوکی استخوان بالاست.
2.5- و پایین تر: نشانه پوکی استخوان است.
امتیاز Z
امتیاز Z تعداد انحرافات استاندارد بالاتر یا کمتر از آنچه معمولاً برای فردی با سن، جنس، وزن و منشاء قومی یا نژادی شما انتظار می رود، است. اگر امتیاز Z به طور قابل توجهی بالاتر یا کمتر از میانگین باشد، برای تعیین علت به آزمایشات بیشتری نیاز است.
نوشته:
متخصص ارتوپدی،
فلوشیپ جراحی ستون فقرات و جراحی های کم تهاجمی آندوسکوپیک ستون فقرات،
دوره تکمیلی جراحی زانو، لگن و آرتروپلاستی (تعویض مفاصل) و آرتروسکوپی
